Het kan raar lopen. Het draaiboek van onze Minister President liep als een zonnetje. Alle gewenste discussiepartners werden hem toegeschoven. Als enige kreeg hij mediatijd bij het populairste opinieprogramma van Nederland. Nergens al te moeilijke vragen en de factcheckers, die zich bezig hielden met de uitspraken van de belangrijkste tegenstander tijdens deze lastige verkiezingen, draaiden overuren.
Het mocht niet baten. Dat onze ‘onafhankelijke media-bedrijven’ bijzonder fraai meeliepen met de uitgekookte strategie van onze Overheid, was deze keer gewoon te duidelijk en het resultaat was hierdoor dus niet als gehoopt. Massaal prikten de Nederlanders nu door de zoveelste Rutte-campagne en de anti-stikstofpartij BBB, met voorvrouw Van der Plas, kwam, zag en overwon. Ik ben bijzonder nieuwsgierig naar het vervolg.
In de aanloop naar de verkiezingen waren er nog eens een paar fraaie staaltje te zien van waar we inmiddels aan gewend zijn geraakt. De zgn. ‘factcheck’. We moeten wel, volgens de Belgische website https://www.mediawijs.be/nl/artikels/factchecken-voor-beginners, want: “Desinformatie is overal tegenwoordig en vind je in alle vormen. Willen we ons hiertegen wapenen, dan moeten we kritische reflexen aanleren om informatie te verifiëren.”
Vergeten wordt echter dat de fact-checkers zelf meestal ook een bepaald belang hebben en dat de check dus met een air van deskundigheid wordt gepresenteerd om een eigen boodschap voor het licht te brengen, die zeker (meestal) ook niet vrij is van persoonlijke meningen en aannames.
In de dagen voor deze verkiezing waren het vooral de bladen van de Belgische persgroep (met o.a. de Volkskrant, AD, Trouw en tal van regionale kranten in hun portefeuille) die zich eendrachtig van de taak kweten om de BBB van haar slechtste kant te laten zien. Het kan natuurlijk nooit kwaad om in een goed blaadje bij de zittende regering te komen.
Zo was er daar al drie weken vóór de verkiezingen het artikel “De slimme trucs van Caroline van der Plas: ‘Heel selectief shoppen’ en zes andere tactieken”.
Alleen het begin is al mooi:
“Door zich te presenteren als outsider met gezond verstand laat Caroline van der Plas de BBB flink stijgen in de peilingen. Tegelijkertijd is ze een uitgekookte parlementariër die donders goed snapt hoe politiek werkt. Vandaag in het stikstofdebat gaat de trukendoos weer open. Zo werkt de methode-Van der Plas.”
Om vervolgens in te zoomen op de slinkse strategieën van de doortrapte politica in kwestie…
De dag voor de verkiezing werd het nog even wat steviger. Juist in het stikstofdossier bleek ze volgens de factcheckers maar weinig kijk op ‘de werkelijkheid’ te hebben. In een gezamenlijke factcheck door AD, de regionale titels, Nieuwscheckers en Pointer (KRO-NCRV) werd de vloer aangeveegd met de volgende opmerking van Van der Plas tijdens het verkiezingsdebat over het Noordhollands Duinreservaat:
,,De soortenrijkdom is gewoon gigantisch en de dichtheid daarvan ook. Daar is veel stikstofbelasting in de natuur maar ondertussen gaat het daar gewoon heel goed. Niet alleen één plantje dat erbij is gekomen maar heel veel. Laten we daar dan naar kijken in plaats van die boeren in Zuid- en Noord-Holland te gaan uitkopen omdat ze toevallig bij een Natura 2000-gebied zitten.”
Volgens de factcheckers reageerde de terreinbeheerder: drinkwaterbedrijf en natuurbeheerder PWN, nogal verbaasd, Gert Jan Vreken van PWN wordt aan het woord gelaten:
,,Dat het goed gaat is het effect van natuurbeheer. Wij zeggen als natuurbeheerder juist: zorg dat je aan de bron minder uitstoot. Met andere woorden: zorg dat er geen probleem is, dan hoeven wij het ook niet op te lossen.”
Want twintig jaar geleden was het Noordhollands Duinreservaat er slecht aan toe. De oorzaak: stikstof. De boel was aan het vergrassen en soorten dreigden te verdwijnen. PWN heeft allerlei maatregelen genomen, zoals het inzetten van exmoorpony’s en Schotse Hooglanders om het verstikkende gras weg te grazen.
Vreken: ,,Dus hebben we nu veel soorten. Maar het gebied blijft continu belast met stikstof. Het blijft dweilen met de kraan open. Wij zijn dagelijks bezig om de effecten van de stikstof teniet te doen.”
Maar het kán dus wel, biodiversiteit behouden terwijl er te veel stikstof is, door extra maatregelen te nemen? Zodat bijvoorbeeld boeren in Noord- en Zuid-Holland niet weg hoeven, zoals Van der Plas suggereert? Vreken: ,,Op den duur is dit niet vol te houden.”
Vervolgens wordt Professor Klimaatrecht Jonathan Verschuuren van de Universiteit van Tilburg aan het woord gelaten (Klimaatrecht? Het gaat toch over stikstof?):
,,Dit is een selectief voorbeeld waar veel minder stikstof neerslaat doordat het aan zee ligt, met meestal relatief schone wind.” Daarnaast wijst hij net als PWN op de stikstofschade die er wel was en de vele maatregelen die zijn genomen. Verschuuren: ,,Hiermee wordt een onjuiste suggestie gewekt.”
Het oordeel van de factcheck, gebaseerd op deze twee (!) meningen was dan ook vernietigend:
“De soortenrijkdom in het Noordhollands Duinreservaat kan niet worden aangevoerd als bewijs dat de natuur niet altijd lijdt onder stikstof. Dat het zo goed gaat met het reservaat, ondanks de stikstofneerslag, is volgens beheerder PWN juist het gevolg van vele maatregelen tegen de stikstofschade. Verder is het gebied volgens professor klimaatrecht Jonathan Verschuuren geen goed voorbeeld, omdat het aan zee ligt en daarmee a-typisch is als het gaat om stikstofneerslag.”
De factcheck van de factcheck
Nu is er allereerst een verbazing om de verbazing van de PWN. De dag voor de uitspraak van Van der Plas (op 13 maart) had het PWN immers nog een persbericht laten uitgaan bij Nature Today met juichende verhalen over de bijzondere soortenrijkdom van het Noordhollands Duinreservaat. Net vóór de verkiezingen, uiteraard een slechte timing. Maar was er dan misschien alleen verbazing over de snelheid waarmee Van der Plas dit bericht had opgepakt?
Het mooie van deze samenloop van omstandigheden is dan weer wel, dat ook de beweringen van Gert Jan Vreken van het PWN weer gecheckt kunnen worden. Want was stikstof wel de oorzaak van de oorspronkelijke deplorabele staat van het gebied?
Volgens het bericht in Nature Today was er nl. ook iets anders aan de hand geweest:
“In dit gebied komen delen voor met kalkrijk en kalkarm zand, waardoor soorten die gebonden zijn aan beide bodemtypen hier voor kunnen komen. Daarnaast staat er relatief weinig bos in dit duingebied. Dit komt onder meer doordat de familie die het zuidelijke deel van dit gebied beheerde, bekend als de Wimmenummerduinen, een lange periode heeft gebruikt als jachtterrein. Hierdoor vond er weinig tot geen bosaanplant plaats.
Een andere reden voor de soortenrijkdom is dat dit deel van de duinen twee decennia geleden erg aan het vergrassen was door stikstofneerslag en het verdwijnen van konijnen.”
Dat is toch iets anders. De natuurlijke beheerders van de grasgroei in het gebied (de konijnen) verdwenen, waardoor het gebied ‘vergrast’. Aangezien verder dus helemaal niet aan beheer werd gedaan, zal het gras wat hier groeit in de herfst afsterven en zorgen voor een enorme verzuring van het gebied (dit wordt waarschijnlijk bedoeld). Hierover meer in mijn vorige blog over de methode van Savory…
Maar toen werden de “vele maatregelen tegen de stikstofschade” ingezet, nl. (volgens het artikel in Nature Today:) “begrazing met exmoorpony’s en Schotse Hooglanders.”
OK, dat kun je vele maatregelen noemen, maar ook gewoon graslandbeheer. Het artikel gaat als volgt verder:
“De graasdruk is een aantal jaar erg hoog geweest, waardoor de duinen weer kaler werden. Daarnaast trapten de dieren de grond op veel plekken open. Mede dankzij het feit dat er in dit gebied erg reliëfrijke duinen zijn, kwam op grote schaal dynamiek in het landschap terug. Dit wil zeggen dat er veel open plekken zijn en het zand uit deze plekken door het duin wordt verspreid. Deze dynamiek van stuifkuilen en het ontstaan van een kerf in de zeereep, zorgt voor overpoedering van kalkrijk- en kalkarm zand (door de wind opgestoven zand). Dat komt de bijzondere soorten van het duin ten goede.”
Kortom, de precies die maatregelen die in een vorige blog werden benoemd om een natuurterrein ‘normaal te beheren’ werden gebruikt (Ik ben misschien niet de enige die de boeken van Allan Savory heeft gelezen?). En bleken dus ook te werken.
Er werd voor gezorgd dat het gras werd onderhouden (zoals ook eerder (door konijnen) het geval was geweest) waardoor de oorspronkelijke vegetatie weer een kans kreeg om tot ontwikkeling te komen.
Het is totaal onduidelijk waarom dhr. Vreken denkt te weten dat deze situatie anders zou zijn geweest als er helemaal geen stikstof uit de lucht zou zijn gevallen (met helemaal geen graslandbeheer).
Waarom zou dit ‘dweilen met de kraan open’ zijn? Graslanden zijn van nature ontstaan en blijven bestaan om een enkele reden, nl. ‘natuurlijke’ begrazing.
Wanneer deze natuurlijke begrazing (of maaien bij hooilandbeheer) wegvalt, dan zullen de natuurwaarden die met een natuurlijk grasland samenhangen evenzeer wegvallen.
Deze stelling mag gefactcheckt worden, graag zelfs, maar dan graag wel door mensen die hier ook een beetje verstand van hebben…
En hoe zit het dan met de uitspraak van de klimaatprofessor? Er komt toch heel weinig stikstofdepositie voor in het duinenlandschap?
Tsja, hiervoor geldt eigenlijk hetzelfde als bij bovenstaande opmerking (waarom ga je als klimaatprofessor meepraten over een stikstofkwestie?). Maar inhoudelijk geldt natuurlijk dat de ‘enorme stikstofdepositie in het duinenlandschap’ al jarenlang een groot stikstofthema is. Onduidelijk is waar de stikstof precies vandaan komt, maar bijvoorbeeld de invasie van het tankmos in Nederland, zou nooit zijn begonnen als daar niet de enorme stikstofbelasting van de duinen was geweest, volgens de stikstofgeleerden. (ik verwijs hiervoor ook graag naar mijn eerste blog van 21 mei 2021)
En nu is dat ineens weer anders?
