Duinen en stikstof

Volgens het nieuwsbericht van het NOS “Ook de duinen lijden flink onder stikstof” van 21 mei 2021, hebben ook de duinen van Nederland flinke problemen met de hoeveelheid stikstof in de Nederlandse lucht. In het artikel wordt onder meer aangegeven: “Zo wordt in de duinen bij Bloemendaal voortdurend gewerkt om de gevolgen van te veel stikstof in natuurgebieden aan te pakken. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om het aanleggen van stuifplekken of het afplaggen van de bodem. Ook worden exoten weggehaald, plantensoorten die hier van oudsher niet horen, maar het als gevolg van de overdaad aan stikstof in de lucht zo goed doen dat ze gaan woekeren.”

Ecoloog Dick Groenendijk van het waterwinbedrijf PWN (de terrein-beherende instantie) weet het zeker: “Als bepaalde planten en dieren verdwijnen, dreigt het systeem verstoord te raken. Van alle oorzaken die leiden tot achteruitgang van de natuur in duingebieden is stikstof de belangrijkste, het grootste probleem.”

Het is een wat vreemde stellingname. Het is namelijk zo dat het duinengebied, volgens de Nederlandse stikstofverspreidingsmodellen (zie link), eigenlijk nauwelijks wordt belast door stikstof. De ‘vermestende depositie” boven Bloemendaal is volgens deze modellen, minder dan 1000 mol (14 kg) stikstof per hectare per jaar. Hierdoor wordt de zgn. “Kritische depositiewaarde” voor de meeste habitatgebieden in de duinen helemaal niet gehaald! Logisch ook omdat de overheersende windrichting in Nederland westelijk is en de stikstof dus vanuit de Noordzee moet komen.

Het was interessant geweest om te horen waardoor stikstof dan toch zo’n probleem is. Het is dan ook jammer dat de rest van het artikel gaat over de verspreiding van invasieve exoten (vogelkers), wat eigenlijk heel weinig met de stikstofproblematiek heeft uit te staan.
Volgens Wikipedia werd de Amerikaanse vogelkers  in de jaren twintig als zogeheten ‘vulhout’ in naaldhoutaanplantingen (in het duinengebied) toegepast. De struik zou de humus verbeteren en dwingt door de schaduwwerking de dennen tot hoogtegroei:  “Begin jaren vijftig viel het Staatsbosbeheer echter op, dat de Amerikaanse vogelkers plaagvorming vertoonde; waar de struik was aangeplant zaaide hij zich al te voorspoedig uit. Staatsbosbeheer, spoedig nagevolgd door andere natuurbeheerders, besloot om niet meer aan te planten, maar de soort voortaan te bestrijden.”

We kunnen concluderen dat de bestrijdings-aanpak weinig voorspoedig is verlopen. Maar we hebben het hier dus over de jaren vijftig, ver voor de stikstofemissies en -deposities, als gevolg van moderne landbouwmethodes, als probleem werden gezien.
Het is dan ook nogal een raadsel waarom nu opeens stikstof nu opeens de grote boosdoener is, en waarom de bestrijding van invasieve exoten niet gewoon onder regulier beheer kan worden geschaard (zie link). De duinen werden immers van oudsher beheerd door arme boeren die feitelijk roofbouw pleegden op hun grond (wel oogsten, niet bemesten) en daarmee prachtige stukken natuur creëerden. Wanneer deze natuur in stand moet worden gehouden, als gevolg van de eisen van de natura2000 regelgeving, moet daar het ‘passende beheer’ worden gevoerd, maar dat is helaas erg kostbaar geworden.

Op zichzelf is dit natuurlijk erg jammer, maar niet echt de ramp die het NOS hiervan maakt. Toch zou het wel zo sportief zijn geweest van de terrein-beherende instanties om dan niet stikstof, maar de eisen van natura2000 regelgeving de schuld te geven van de kosten (“tientallen miljoenen euro’s in de afgelopen tien jaar”)  die instandhoudingsbeheer met zich meebrengt.
Het zou helemaal geweldig zijn als ecologen zich iets meer gingen interesseren voor de stikstofproblematiek zelf, voordat de voor de hand liggende zondebok (stikstof) als “het belangrijkste, het grootste probleem” wordt aangewezen. De beroepsgroep heeft het al moeilijk genoeg…


Geplaatst

in

door

Tags:

Reacties

7 reacties op “Duinen en stikstof”

  1. René de jong avatar
    René de jong

    Helemaal top Erik, feiten waar de wetenschappers van tegenwoordig niet eens meer naar omkijken, die hebben maar één oorzaak en dat is veronderstelde (berekende) depositie.
    Pinokkio wetenschap waar de natuur NIKS mee opschiet….

  2. Klaas Bron avatar
    Klaas Bron

    Dag Erik
    Goed artikel en hierbij kleine aanvulling. Er is namelijk een andere zeer sterke verklaring waarom we extra stikstof in de duinen mogen verwachten nabij Schiphol en omgeving dus ook Haarlem. Zie CBS statline waarin je kunt zien hoe giga veel deze uitstoot is boven NL: o.a. 5.2 Megaton NOx factoren hoger dan emissie uit landbouw of verkeer ! Namelijk vliegbewegingen vanaf en naar Schiphol toe, de vliegtuigen stoten zeer veel stikstof uit, maar zitten gelet op regels niet in de NL OPS stikstofmodellen als ze boven 900 meter vliegen! Geheel ten onrechte, maar dat is een politieke keuze. Het verklaard ook dat bij westenwind vanaf zee er wel degelijk via regen stikstof naar beneden gaat komen in de duinen. Daarnaast wijst bodem onderzoek ( Drenthe ) uit in Natuurgebieden dat de Natuur zelf ook veel stikstof in de grond brengt via het biotoop. Veel meer dan je op grond van depositie door de lucht mag verwachten. Op zich geheel logisch want o.a. vlinderbloemigen zoals klaver brengen stikstof N2 uit de lucht de grond in. Biologische boeren & tuinders weten er alles van want het is een van hun Natuurlijke bronnen om planten te laten groeien. Ook deze extra depositie van biotoop in de grond zit niet in de Modellen. Mijn waarneming is dat er methodologisch ernstige tekortkomingen zijn aan te wijzen in de Nederlandse Stikstof modellen en berekeningen. Hierdoor is het NL stikstofbeleid op voorhand van een sterke bias voorzien, die het wetenschappelijk irrelevant maakt. Helaas is er daardoor veel onzin te lezen over stikstof in de natuur waar de boeren nu voor op het hakblok liggen, maar zondermeer niet de grootste veroorzaker zijn van het stikstof depositieprobleem in de Natuur.

  3. Erik Jansen avatar

    Dag Klaas,
    Ook hier weer een goede aanvulling. Ik ga in “De oplossing van het raadsel?” op de pagina “Stikstof” geloof ik nog wat verder dan het Drentse bodemonderzoek.
    Voor wat betreft Schiphol denk ik dat NL OPS stikstofmodellen wel een punt hebben omdat de vliegtuigen dan gemiddeld boven de menglaag (zie: klimaatontkenners) vliegen en stikstof dan moeilijk de bodem kan bereiken. Ik weet niet in hoeverre je daar dan toch rekening mee moet houden…

  4. Klaas Bron avatar
    Klaas Bron

    Dag Erik,
    Theorie zegt dat er een stationaire bovenlaag is boven de 900 meter en stikstof wegwaait en niet neerslaat. Echter dat is NIET gebaseerd op meten=weten en evenmin op de praktijk en dynamiek rondom windparken op zee of land en Schiphol. Waardoor menging en turbulentie in die stationaire luchtlagen zondermeer gaat optreden en die tot tientallen kilometers invloed heeft afhankelijk van windrichting. Anderzijds geldt het principe van RIVM zelf, namelijk what goes UP must come DOWN. Regen en vocht komt van boven de 900 meter vanuit de wolken, die zich veelal op 2 – 18 km hoogte bevinden. Mijn eigen ervaring is dat regenwater stikstof nutriënten bevat en dus meetbaar. Heb nog geen langjarige meetrapporten mbt Stikstof verbindingen gezien van regenwater in de omgeving van Schiphol en de duinen bij Haarlem. Verder meten volgens mij de Engelsen de depositie van stikstof in de Natuur via de biotoop op locatie en is veel nauwkeuriger dan onze theoretische modellenaanpak. Het gaat je uiteindelijk om de planten waarin deze stikstof effecten laat zien alsmede om de stikstof in de bodem waar het biotoop gebruik van maakt. Door slechts paar luchtconcentratie meetpunten in het land te plaatsen en dan via modellen de stikstofdepositie berekenen voor ons gehele land is een zeer onnauwkeurige benadering. Het mist geheel de dynamiek in de lucht, de natuur en locale omstandigheden. Voor solide en betrouwbare stikstofgegevens in relatie tot Natuur en om effectief stikstofbeleid op te baseren is wetenschappelijk veel meer nodig. Maar dat kost wel veel meer geld en inspanning en die middelen heeft en krijgt RIVM tot nu toe niet van de ministers. ( zie ook artikel Yvonne Hofs Volkskrant 21 – 8 – 2020 Waarom RIVM steeds meer onder vuur ligt ).

    In Drenthe is ook een Engelse methode gebruikt om de droge depositie van Ammoniak te meten:
    “De gemiddelde droge depositie van ammoniak in Natura 2000-gebied
    Bargerveen (Drenthe) ligt per jaar tussen 7 en 10 kilo stikstof (N) per hectare.
    Dit blijkt uit metingen van het RIVM, die tussen september 2011 en september
    2012 zijn uitgevoerd. Het is de eerste keer dat de droge depositie van
    ammoniak gerapporteerd wordt op basis van metingen met de zogeheten
    COTAG-opstelling (Conditional Time Averaged Gradient). Droge depositie is een
    proces waarbij ammoniak vanuit de lucht neerslaat, zonder dat daar neerslag
    aan te pas komt.” (Zie RIVM Rapport 680029001).

  5. Klaas Bron avatar
    Klaas Bron

    Erik aanvulling op voorgaande bericht en svp opnemen.
    RIVM meet ook stikstof in regenwater via beperkt aantal (60) meetpunten in Nederland. Ze meet: natte depositie van stikstofoxiden en ammoniak. Andere gebieden en locaties worden via modelberekeningen bepaald.
    Ze meet dus NIET alle stikstofverbindingen ( bv NOx etc. ) in de natte depositie van het regenwater?

  6. Erik Jansen avatar

    Ik ben bang dat je de RIVM wat overschat:
    “Nu meet het RIVM op acht locaties de natte depositie van stikstofcomponenten. Dit gaan we dit jaar uitbreiden naar tien locaties. Het belangrijkste doel van de metingen is modelvalidatie en -kalibratie en het volgen van de ontwikkeling van de natte depositie in de tijd. Voor de plaatsing van de nieuwe meetinstrumenten is de geografische spreiding het belangrijkste criterium.” https://www.rivm.nl/stikstof/meten-berekenen-en-modelleren/uitbreiding-meetnet-stikstof

  7. Erik Jansen avatar

    Maar zie ook de pagina Stikstof: Het gedrag van ammoniak

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *


De verificatie periode van reCAPTCHA is verlopen. Laad de pagina opnieuw.