Ik denk eigenlijk dat niet veel lezers van mijn website de moeite nemen om ook af en toe ‘klimaatveranda.nl’ te bezoeken. Ik was een poosje geleden al bang dat de site zou stoppen en heb daar maar liefst vier blogs aan gewijd (zie link) , maar blijkbaar heeft dat (misschien) in ieder geval Hans Custers weer moed gegeven en men is vrolijk doorgegaan. Gelukkig maar…
(On)zekerheid
Nienke Haan heeft een paar mooie blogs op klimaatveranda besteed aan het wetenschappelijke denken en de hang naar zekerheid. Het is afgeleid van het boek ‘Nonsense – the power of not knowing‘ van Jamie Holmes uit 2017. Enkele hoogtepunten van de eerste blog over zekerheid wat mij betreft:
“James Spann, een beroemde weerman in Alabama, móést weten wat hij fout had gedaan. Waarom kwamen er 252 mensen om toen maar liefst 62 tornado’s in april 2011 over zijn staat Alabama raasden? Had hij niet genoeg gewaarschuwd? Had hij misschien niet goed uitgelegd hoe gevaarlijk die tornado’s zouden zijn? Had hij niet genoeg feiten gegeven? Waarom hadden mensen zijn belangrijke boodschap niet begrepen?
Dagenlang analyseerde hij obsessief de videofragmenten van zijn tornadowaarschuwingen vooraf én van de dag zelf. Maar tot zijn grote frustratie kon hij niet ontdekken hoe hij het leven van deze mensen had kunnen redden. En net toen hij begon te twijfelen, of zijn stellige overtuiging dat hij iets verkeerd had gedaan wel juist was, realiseerde hij zich dat de oplossing misschien helemaal niet lag binnen zijn vakgebied, de natuurwetenschappen, maar ergens anders. (…)
hij leerde over een belangrijke menselijke impuls; het verlangen naar zekerheid. Wanneer Spann waarschuwde dat er een enorme, allesverwoestende tornado op komst was, renden mensen naar buiten om te kijken of ze die tornado zelf konden zien…
Mensen hebben vaak een verlangen naar structuur, een behoefte aan orde, zekerheid, antwoorden en oplossingen. Dit drijft niet alleen veel wetenschappers. maar ons allemaal.
Onzekere situaties waarin weinig op het spel staat, zoals raadsels en puzzels, een sportwedstrijd, een spannende detective of reizen vormen geen probleem. De meeste mensen zoeken dit soort situaties zelfs graag op. Maar wanneer de situatie lastiger wordt, voelt onzekerheid ongemakkelijk. Dat ongemakkelijke gevoel heeft een functie; het stelt ons in staat beslissingen te nemen en actie te ondernemen. Het zorgt ervoor dat we niet eindeloos blijven twijfelen en duwt ons in de richting van oplossingen.
Dit kan ertoe leiden dat we overhaaste conclusies trekken en ons stellig ingraven in onze zogenaamd rationele overtuigingen.”
Wanneer het bovenstaande u nieuwsgierig heeft gemaakt; er is ook een boekbeschrijving op op books.google.nl te vinden, die ik qua verduidelijking eerlijk gezegd (maar dat kan ook aan mij liggen) toch net iets helderder vind:
“Zoals Jamie Holmes laat zien in Nonsense, is verward zijn onaangenaam. Dus hebben we de neiging om onszelf af te sluiten als we zoeken naar betekenis en stabiliteit, vooral in stressvolle omstandigheden. We zijn vastbesloten om tegenstrijdigheden snel op te lossen en anomalieën uit te bannen. Dit kan natuurlijk handig zijn. Als een tijger je achtervolgt, kun je beter niet besluiteloos zijn.
Maar zoals Nonsense laat zien, heeft onze behoefte aan afsluiting zijn eigen gevaren. Het zorgt ervoor dat we vasthouden aan ons eerste antwoord, wat niet altijd het beste is, en het zorgt ervoor dat we op de verkeerde plaatsen naar betekenis zoeken. Als we vasthouden aan snelle en gemakkelijke waarheden, missen we een cruciale kans om iets nieuws te leren, een moeilijk probleem op te lossen, of de wereld vanuit een ander perspectief te bekijken.”
De link die Nienke Haan vervolgens legt met klimaatverandering is wel weer leuk om aan te halen:
“Wanneer we ons in onze onzekerheid vastklampen aan snelle en gemakkelijke waarheden, verliezen we de kans om iets nieuws te leren, een moeilijk probleem op te lossen, of de wereld vanuit een ander perspectief te zien. Die nuttige behoefte aan zekerheid, die ons behoedt voor eindeloze twijfel en zorgt dat we actie ondernemen, keert zich dan tegen ons. Teveel onzekerheid maakt ons over het algemeen niet “slimmer”. Het zorgt [er] zelfs [voor] dat we gaan kijken of die tornado er wel echt is…
De meeste mensen weten dat klimaatverandering een groot probleem is. Maar toch overladen we mensen die nog onvoldoende actie ondernemen tegen klimaatverandering het liefst met stapels wetenschappelijk bewijs en angstaanjagende informatie over zeespiegelstijging, extreem weer, voedseltekorten en onveiligheid. Informatie die kan zorgen voor een bijna ondraaglijke onzekerheid over de nabije en verre toekomst. Terwijl dat akelige gevoel wel eens één van de redenen zou kunnen zijn voor zowel het bestaan van misinformatie als passiviteit.
Het is belangrijk om mensen te vertellen welke concrete gevolgen klimaatontwrichting voor hen persoonlijk heeft en zal hebben, hoe erg het is en nog kan gaan worden. Maar het is net zo belangrijk om op datzelfde moment ook te laten zien welke reële, effectieve oplossingen er zijn, zodat mensen zich niet hopeloos voelen maar begrijpen dat het probleem op te lossen is als we nu samen de schouders eronder zetten.”
Het is een dilemma, dat is duidelijk. Onzekerheid maakt ons blijkbaar niet slimmer, maar zekerheid geloof ik ook niet (als ik de onderliggende logica nog een beetje kan volgen). En een akelig gevoel moeten we al helemaal niet krijgen. Het boek over nonsense is eigenlijk een beetje een rot-boek als ik Nieke Haan mag geloven…
Maar op dit alles kwam ook nog een vervolg:
“Omdat journalistiek, onderwijs & publiek de wetenschap graag koppelen aan feiten & exacte antwoorden lijkt het soms alsof wetenschappers met dubbelzinnige woorden als ‘onzekerheid’, ‘risico’ & ‘theorie’ voortdurend twijfelen, doelpalen verzetten of iets te verbergen hebben. Dat beeld wordt versterkt doordat influencers, politici, belanghebbenden, journalisten & burgers er vaak geen enkel probleem mee hebben om zich wel stellig uit te spreken.
Journalisten hebben daarnaast zo af en toe de neiging om ‘beide kanten’ van een verhaal evenveel aandacht te willen geven. Een techniek die, wanneer er sprake is van gelijkwaardige argumenten, kan werken bij politieke kwesties of meningsverschillen. Maar het werkt niet zo goed als het over wetenschap gaat. Vooral niet wanneer een expert tegenover een leek of een pseudo-expert wordt geplaatst. Het zorgt dat het publiek de indruk krijgt dat er meer twijfel is dan daadwerkelijk het geval is.
Hoe gemakkelijk en kwalijk twijfel zaaien is, liet de Republikeinse strateeg Frank Luntz zien. Hij kwam er tijdens een marktonderzoek achter dat de publieke opinie over klimaatbeleid afhing van de vraag of het publiek dacht dat deskundigen het oneens waren over door de mens veroorzaakte opwarming van de aarde. Hij adviseerde Republikeinse politici vervolgens om te blijven hameren op het gebrek aan wetenschappelijke zekerheid. Het resultaat van de desinformatiecampagne die toen op gang kwam, is dat slechts een kleine meerderheid van de bevolking, ook in Nederland, denkt dat de huidige klimaatverandering grotendeels door de mens veroorzaakt wordt. En dat terwijl maar liefst 97% van de klimaatwetenschappers het erover eens is dat de mens, voor het eerst in de geschiedenis van de planeet, de veroorzaker is van klimaatverandering.
Pas jaren later ontdekten sociale wetenschappers dat juist het communiceren van consensus een belangrijke rol speelt bij de publieke acceptatie van klimaatverandering en de steun voor effectief klimaatbeleid. Door het communiceren van de consensus is toen een begin gemaakt met het opruimen van de schade die het gevolg was van de desinformatiecampagnes. In de afgelopen paar jaar is het publieke bewustzijn van de wetenschappelijke consensus over de oorzaak van klimaatverandering gelukkig toegenomen.
Dit heeft echter geleid tot een nieuw argument van tegenstanders van effectief klimaatbeleid; zij zeggen nu dat consensus geen wetenschappelijk argument is. En dat is waar. De bewijsvoering voor door de mens veroorzaakte opwarming van de aarde is niet gebaseerd op een consensus van 97%, maar op overweldigend wetenschappelijk bewijs. Bevindingen die de strenge criteria en eindeloze discussies onder deskundigen hebben doorstaan. Wetenschappelijke consensus is geen onderdeel van dat bewijs, het is het gevolg. Het publiek vertrouwt bij het vormen van een mening over complexe zaken zoals klimaatverandering vaak op de inzichten van deskundigen. Juist daarom vallen tegenstanders van effectief klimaatbeleid de consensus onder wetenschappers aan, en is het belangrijk om te blijven communiceren dat zo’n 97% van de klimaatwetenschappers het erover eens is dat het klimaat verandert door menselijk toedoen.”
Voor ons sceptici is het wel goed om te weten dat we eigenlijk alles aan de Republikeinse strateeg Frank Luntz te danken hebben. Hij heeft er blijkbaar voor gezorgd dat er nog een aantal mensen aan het twijfelen is geslagen. Zekerheid maakt je niet slimmer, dus wij als mensheid zijn heel veel dank verschuldigd aan deze – voor mij tot dusver onbekende- weldoener…
Aktie
Het is niet gemakkelijk zo’n betoog samen te vatten. Het is dus niet de bedoeling om argumenten uit te wisselen met “een leek of een pseudo-expert”. Sowieso is het blijkbaar geen goed idee om veel informatie te delen, zeker niet over het klimaat, want: “[deze] informatie kan zorgen voor een bijna ondraaglijke onzekerheid over de nabije en verre toekomst. Terwijl dat akelige gevoel wel eens één van de redenen zou kunnen zijn voor zowel het bestaan van misinformatie als passiviteit.”
Nu was het aardig geweest als iemand Nienke had geholpen door er op te wijzen dat deze onzekerheid over de toekomst toch echt iets anders is dan de filosofische twijfel waar Holmes op doelt, maar goed, volgens Nienke is er slechts één anker: “blijven communiceren dat zo’n 97% van de klimaatwetenschappers het erover eens is dat het klimaat verandert door menselijk toedoen.”
Maar ja, geeft dat heel veel houvast? Zelfs een scepticus als ikzelf ben, geloof wel in een menselijke oorzaak voor het warmere klimaat van de afgelopen jaren (dus ik zit in de 97%), maar zegt dat heel veel over de kooldioxide crisis (waar ik dus weer niet in geloof)? Hoe ernstig zijn de gevolgen?
Op wattsupwiththat.com verscheen een artikel waarin dat is uitgezocht door middel van een nieuwe enquête onder klimaatwetenschappers. Wanneer er dus een klimaatverandering wordt veroorzaakt door mensen, hoe zwaar zullen dan de gevolgen hiervan zijn?
En dat blijkt dus weer mee te vallen; slechts 59 % van de ondervraagde wetenschappers dacht dat door de klimaatverandering er “een aanzienlijke schade” voor de levensomstandigheden, voor de mensen die nu leven, zou optreden.
Maar Nienke Haan heeft natuurlijk dus ook nog een leuke uitsmijter:
“Het is belangrijk om mensen te vertellen welke concrete gevolgen klimaatontwrichting voor hen persoonlijk heeft en zal hebben, hoe erg het is en nog kan gaan worden. Maar het is net zo belangrijk om op datzelfde moment ook te laten zien welke reële, effectieve oplossingen er zijn, zodat mensen zich niet hopeloos voelen maar begrijpen dat het probleem op te lossen is als we nu samen de schouders eronder zetten.”
In het kader van het hierboven uiteengezette onderzoek is dat toch een lastig karwei. Iets meer dan de helft van de klimaatwetenschappers gelooft dus in een aanzienlijke schade. Wanneer consensus dus zo heel belangrijk is, moet toch even uitgelegd worden over welke schade het dan precies gaat.
En welke maatregelen gaan we treffen door ‘samen de schouders eronder te zetten’? Meer wind of zon? Het is misschien een dooddoener, maar als een topbankier van Goldman Sachs (zie link) aangeeft dat de 3,8 biljoen dollar (1 met 12 nullen) aan groene investeringen, gedurende de afgelopen tien jaar, precies heeft gezorgd voor een afname van de bijdrage van fossiele brandstoffen aan onze energie-mix van 82% naar 81%, dan ben ik benieuwd welke schouders dit gaan dragen. (bij dit bedrag van 3,8 biljoen dollar is overigens voorbij gegaan aan de kosten van de enorme energie-inflatie van dit jaar)
# Ophef
Het lijkt me toch een leuk boek van Jamie Holmes, zij het een beetje gedateerd. Je zou dus eigenlijk naar een soort middenveld moeten willen; niet te veel zekerheid, om nog open te staan voor andere meningen, niet te veel onzekerheid, want je moet er ook nog wat mee doen…
Maar het blijkt heel lastig om dat ook in de praktijk te brengen, zoals Nienke Haan in haar laatste blog van 2 november nog laat zien:
“We worden overspoeld met informatie over klimaatwetenschap. Aan de ene kant is er een indrukwekkende berg wetenschappelijk bewijs waaruit bijvoorbeeld blijkt dat de huidige opwarming van de aarde door de mens wordt veroorzaakt en wat de gevolgen daarvan zijn. En aan de andere kant is er een stinkende bult claims die twijfel zaaien over die wetenschappelijke zekerheden.
Het doel? Effectief klimaatbeleid uitstellen en de status quo zoveel mogelijk handhaven. (…)
De ronduit verkeerde of inhoudelijk en retorisch misleidende beweringen die toehoorders verdelen, laten twijfelen, ophitsen of juist in slaap sussen, worden vaak de wereld in geholpen door onvoorstelbaar machtige belanghebbenden en hun politieke vrienden. Deze desinformatie wordt vervolgens bedoeld óf onbedoeld nagepapegaaid door een hele rits aan verspreiders met verschillende motieven. Misinformatie is vaak zeer geraffineerd en bevat veelal een kern van waarheid. Het is bijna onmogelijk om nooit voor misleidende informatie te vallen.”
Dit is zelfs voor klimaatveranda wel wat onder het gebruikelijke niveau… Maar Rudy Bouma van #Ophef heeft de bovenstaande stukjes van Nienke waarschijnlijk ook onder ogen gehad (het lijdend voorwerp van zijn klimaatrapportage op 6 november jl., was op 18 september ’toevallig’ ook al eens door Hans Custers onder handen genomen).
In zijn ‘debunking Ferdinand Meeuws’ special (zie link) worden argumenten gebruikt als:
“Mensen twijfelen of er wel een klimaatprobleem is. En juist die klimaatsceptische berichten zijn online behoorlijk populair blijkt uit onze analyse. Dat weerspiegelt niet bepaald de werkelijkheid. Volgens een enquête van het CBS blijkt dat maar zo’n 6% niet gelooft in klimaatverandering, of het niet weet. Het merendeel is het er over eens dat het klimaat verandert (94,3%). Toch wordt op sociale media de klimaatscepsis behoorlijk uitvergroot.”
Inderdaad, dat gaat weer een stapje verder. Door de consensus onder de Nederlanders is blijkbaar de werkelijkheid bepaald…
Er waren vervolgens in #Ophef maar twee discutabele stellingen van Meeuws nodig (over het smelten van Groenland en de Noordpool) om de man neer te sabelen en met hem (blijkbaar) het hele klimaatscepticisme… In slechts 17:25 minuten wordt het hele probleem van ‘de twijfelbrigade’ opgelost!
Goed, we weten nu dat dit een psychologisch doel heeft, wat ook wordt bevestigd door de ‘klimaatpsycholoog’ (jeetje) die Bouma nog even had geraadpleegd. En we weten nu ook waarom er zo weinig inhoudelijke discussies plaats vinden over het klimaat… Als er een tijger aankomt dan moet je hard gaan rennen. En vooral niet twijfelen of nadenken, je moet er niet aan denken…
