Over Glyfosaat

En hierbij heeft ons onvolprezen College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) een hele kwalijke rol gespeeld. Zelfs wanneer het bewijsmateriaal meer dan overvloedig te noemen is, zoals bij de effecten die worden vastgesteld bij de meest bekende van deze middelen, de neonicotinoïden, speelt ons Ctgb als advocaat van de door haar toegelaten middelen, door studies een voor een, voornamelijk op strikt juridische gronden, af te wijzen. Iets wat onder meer tot uitdrukking komt in de bijlage bij het rapport “Ctgb Analyse EASAG-rapport”.

In een document van maar liefst 56 blz. werden tal van studies die de schadelijkheid van deze middelen aantoonden weggeschreven. Hieronder volgen een aantal willekeurige voorbeelden:

“Main, A. et al. (2014). Widespread use and frequent detection of neonicotinoid insecticides in wetlands of Canada’s prairie pothole region. PLoS ONE 9 (3), e92821
Deze studie gaat specifiek over modellering van ruimtelijke spreiding in een Canadese situatie, en betreft het correleren van gemeten concentraties aan teelten waarin mogelijk neonicotinoïden zijn toegepast conform de toelatingen. Duidelijk is een temporele/seizoensafhankelijke trend (hogere concentraties neonicotinoïden in water ná zaai van behandelde zaden).
De studie is zeer specifiek voor dit type wetlands en niet extrapoleerbaar naar de Nederlandse situatie.
De bodem-water uitwisseling zal naar alle waarschijnlijkheid niet vergelijkbaar zijn. Ook is specifiek aangegeven dat de hogere persistentie in die regio (Canada) dan in andere regio’s/klimaatzones, gerelateerd kan zijn aan de koudere omstandigheden, wat een verklaring kan zijn voor het lang terugvinden van de stoffen.
De auteurs verwijzen hierbij naar de grote bandbreedte in persistentie (factor 5 tot 10) van verschillende neonicotinoiden onder veldomstandigheden gerelateerd aan bodemtemperatuur.” (blz. 2)

“Effect van chronische blootstelling aan thiamethoxam en clothianidin op honingbijvolken. Sandrock et al. 2014
ln dit veldonderzoek met kunstmatige blootstelling kregen honingbijvolken 45 dagen lang stuifmeel met thiamethoxam plus clothianidin en werden ze daarna nog een jaar gevolgd. Er werd een negatief effect gevonden op het aantal adulten, eieren en larven, honingproductie en stuifmeelverzameling direct na blootstelling, dat vlak voor overwintering niet meer te zien was en dat ook geen effect had op overwintersucces. Verder was er een significant effect van de a.s. op het vervangen van de koningin.
Na overwintering waren behandelde volken duidelijk kleiner en hadden ze minder broed. De blootstellingsduur (1,5 maand) en het blootstellingsregime (al het pollen bevatte thiamethoxam en clothianidin) zijn beide worst case voor een landbouwkundige setting. De gebruikte concentraties zijn relevant voor zaadbehandeling van bloeiend gewas maar niet voor de huidige toelatingssituatie in Nederland.” (blz. 22)

Of:

Effect van clothianidin en imidacloprid op nestterugvindcapaciteit van honingbijen. Fischer et al 2014 Honingbijen werden gevangen, gevoerd met al dan niet behandelde sucroseoplossing en op een onbekende plek weer losgelaten. Algemeen gezien werd de nestterugvindcapaciteit aangetast. Volgens de auteurs is deze studieopzet relevant om een idee te krijgen over het effect op herinnering aan en orientatie in het landschap. Maar bijen in het wild komen meestal niet zomaar op een plek terecht waar ze niet zelf eerst naartoe zijn gevlogen. Bovendien zijn de concentraties veel hoger dan in Nederland te verwachten veldconcentraties, waar toepassing in bloeiende gewassen niet is toegestaan (de concentraties liggen bovendien hoger dan de relevante concentraties voor zaadbehandeling in bloeiende gewassen). (Blz. 24)

Maar ja, er waren wel heel veel van dit soort commentaren:

“Effect van imidacloprid op honingbijen Dively et al. 2015 (Niet in EASAC want later gepubliceerd)
Veldstudie. Kunstmatige blootstelling aan 20 en 100 pg/kg imidacloprid gedurende 12 weken in de vroege zomer had negatieve effecten op de gezondheid van de honingbijvolken, maar blootstelling aan 5 pg/kg niet. Het onderzoek werd twee jaar achter elkaar uitgevoerd. Ctgb wijst erop dat de effecten over het algemeen erg verschilden tussen de twee jaren. De analyses zijn niet altijd helder gepresenteerd. Sommige effecten lieten een duidelijke dosis-repons zien zonder significantie bij enkele doseringen en het is niet helemaal duidelijk waarom de auteurs concluderen dat er geen effect was bij 5 maar wel bij 20 en 100 pg/kg. Dit is mogelijk vooral gebaseerd op de voor beide jaren samengevoegde volkoverlevingsdata, waar zij bij 5 geen, maar bij 20 en 100 ¡rg/kg wel significante effecten vinden.
De auteurs betwijfelen zelf of een 12-weken blootstellingsregime realistisch is voor de veldsituatie en Ctgb sluit zich daarbij aan. Ook wijzen zij op het belang van het meenemen van overwintering in honingbijveldstudies. Vóór de winter werden in 2009 geen significante effecten gevonden, maar ná de winter wel.
Subletale effecten kunnen dus zo subtiel zijn dat ze gemist worden in statistische analyse, maat ze kunnen dan toch de overleving in de winter significant beïnvloeden. Meenemen van overwintering is een onderdeel van de aanbevelingen voor veldstudies in de nieuwe EFSA guidance. De grote verschillen tussen de twee jaren in deze studie pleit er voor om meerdere jaren achter elkaar te testen, omdat anders effecten mogelijk gemist worden. Hoeveel jaar gemeten zou moeten worden, is echter niet bekend.” (blz. 30)

Effect van de combinatie van imidacloprid en Nosema-infectie op honingbijen Alaux et al. 2010
Volgens de auteurs is aangetoond dat de interactie tussen microsporide parasieten en pesticiden niet alleen een hogere sterfte veroorzaakte maar ook mogelijk volken kan verzwakken. Alle testen zijn echter gedaan met kleine groepen bijen (30 of 120) en niet met hele volken, dus het effect op volkniveau moet nog onderzocht worden voor deze conclusie getrokken kan worden. (blz. 32)

Of:

Na kunstmatige infectie met Nosema ceranae werden honingbijen in laboratoriumkooitjes twintig dagen lang blootgesteld aan fipronil of thiacloprid in een dagelijkse dosis van ongeveer 1/100 van de LD50. lnfectie met Nosema verhoogde de mortaliteit significant. Fipronil en thiacloprid alleen hadden geen effect op mortaliteit, maar in combinatie met Nosema versnelden zij het intreden van de dood en de hoogte van de mortaliteit zowel vergeleken met de controle als met Nosema alleen. Gedragseffecten (agressiviteit en tremoren, en later ataxia) traden alleen op bij de combinatiegroepen. Hoewel de effecten op bijen van de combinatiegroepen hetzelfde waren, verlaagde fipronil de sporenontwikkeling van Nosema terwijl thiacloprid deze juist verhoogde. De auteurs verklaren dit niet. Dit kunstmatige infectie-experiment in het laboratorium zou herhaald moeten worden onder veldrealistische omstandigheden voor conclusies getrokken kunnen worden die in de risicobeoordeling gebruikt kunnen worden. (blz 34)

Etc. etc. tot en met blz 56:

Lopez-Antia et a|.2013 Patrijzen (Alectoris rufa), per paar in een buitenkooitje, werden 25 of 10 dagen lang gevoerd met graan, waarbij het graan behandeld was met 0, 0,14 of 0,7 mg imidacloprid lg zaad (dit stemt volgens het artikel overeen met 0%, 20% en 100% van de toegelaten dosering in Spanje). Bij de hoge dosering stierven alle dieren binnen 21 dagen, de vrouwtjes eerder dan de mannetjes. Bij de lage dosering werden effecten gevonden op een aantal biochemische parameters en kleur van de snavel en oogring, was er een lager aantal eieren per nest, was de eerste eilegdatum uitgesteld, waren er effecten op het gehalte vitamines en carotenoiden in de dooier, en was een bepaalde immuunreactie in de kuikens verlaagd. Tijdens de blootstellingsperiode werd imidacloprid aangetroffen in de lever en krop van de behandelde vogels. De gevonden sterfte is hoger dan in een eerdere studie van dezelfde auteurs, wat geweten wordt aan de lagere temperatuur tijdens de huidige studie waardoor vogels meer of sneller aten. De auteurs concluderen dat vermijding van zaad hier niet zo’n grote rol speelde dat het sterfte kon voorkomen. Zij wijzen op de risico’s voor vogels via het eten van behandeld zaad.
ln de toelatingsbeoordeling wordt rekening gehouden met deze risico’s. Als een theoretisch dieet, volledig bestaand uit behandeld zaad, leidt tot potentiële risico’s, kan volgens de EFSA guidance voor vogels en zoogdieren gekeken worden naar meer realistische situaties, met bijvoorbeeld met gemengde diëten en onderwerking van zaden.
ln Nederland zijn geen toelatingen afgegeven voor imidacloprid als zaadbehandeling van granen, maar gebruik is Nederland is theoretisch wel mogelijk gezien het vrije verkeer van zaad binnen de EU indien er een toelating is in één van de lidstaten. Hierbij wordt erop vertrouwd dat deze andere lidstaat de risicobeoordeling juist heeft uitgevoerd en de restrictiezinnen heeft voorgeschreven die nodig zijn voor een veilig gebruik.
ln Nederland zijn Ctgb geen incidenten bekend van vogels die gestorven zijn door het eten van behandeld zaad.”

Waren er dan helemaal geen goede studies? Jawel:

“Effect op honingbijen van blootstelling aan met clothianidin behandeld koolzaad Cutler et al. 2014. Volken werden midden in bloeiende koolzaadvelden geplaatst en na l4 dagen overgebracht naar eerst een geïsoleerde bijenstand waar ze op wilde bloemen konden vliegen, en daarna naar een overwinteringslocatie. Ze werden gevolgd tot na de winter. Er was geen effect van clothianidin. Deze veldstudie is realistisch voor een deel van Canada, waar op miljoenen hectares behandeld koolzaad geteeld wordt. De blootstelling aan het behandelde gewas (gemeten met percentage koolzaadstuifmeel) in deze studie was erg hoog, wat positief is.
Een nadeel is dat de controlevolken [ook] besmet bleken met clothianidin [? EJ], zij het in significant lagere gehaltes dan in de behandeling.
De besmetting van de controle maakt deze studie minder betrouwbaar, maar hij is zeker [? EJ] in de landbouwkundige situatie van Canada realistisch voor de veldsituatie, en wijst uit dat daar geen negatieve effecten op honingbijen te verwachten zijn van blootstelling aan met clothianidin behandeld koolzaad tot en met overwinteringssucces.” (blz. 25)

Bizar… Is het Ctgb de studies van Henk Tennekes ‘vergeten’, waarin wordt  gedemonstreerd dat het effect van neonicotinoiden  pas na enkele jaren duidelijk wordt? Het past natuurlijk prima in de traditie van Tjeerd Blaquire (2012), onderzoeker aan de WUR die alle onheil van de bijenvolken toeschreef aan de besmetting met de Varroa-mijt. Dat wilde bijen en zweefvliegen ook massaal verdwenen, terwijl deze nauwelijks een Varroa besmetting kenden, werd helaas niet vermeld.

Maar goed, dit alles heeft er wel voor gezorgd dat Neonicotinoïden, waarvan, in tegenstelling tot bijvoorbeeld glyfosaat, wel een duidelijke relatie met bijvoorbeeld de ziekte van Parkinson werd gelegd, gewoon zijn toegelaten inde glastuinbouw van Nederland. Driekwart van de groenten die wij consumeren, is afkomstig van deze glastuinbouw (zie link).